Katedra Logopedii i Zaburzeń Rozwoju
Naukowa refleksja logopedyczna kształtowała się w ówczesnej Wyższej Szkole Pedagogicznej w początku lat osiemdziesiątych dzięki pracom badawczym Profesor Marii Zarębiny. Połączenie wiedzy językoznawczej z niezwykłą intuicją praktyczną stało się asumptem do powołania Podyplomowego Studium Logopedycznego. Profesor Maria Zarębina, kierownik Zakładu Językoznawstwa w Instytucie Filologii Polskiej, stworzyła program i praktyczne założenia studiów logopedycznych, którymi od 1984 roku kierował ówczesny dr Jan Ożdżyński.
Profesor Maria Zarębina wywarła ogromny wpływ na słuchaczy Studium Logopedycznego. Przedstawiając rozbicie systemu językowego w afazji, przekazywała także wiedzę o tym, jak budować kontakt z pacjentem, by „każde spotkanie badawcze było jednocześnie terapeutyczne” (cytat z wykładów). Takie myślenie o logopedii jako nauce teoretycznej i praktycznej jednocześnie jest kontynuowane w obecnej Katedrze Logopedii i Zaburzeń Rozwoju, kierowanej od 2012 przez Profesor Jagodę Cieszyńską – uczennicę Profesor Marii Zarębiny.
Od Podyplomowych Studiów Logopedycznych prowadzonych przez Zakład Językoznawstwa do Katedry Logopedii i Zaburzeń Rozwoju minęło ponad trzydzieści lat. Chronologia rozwoju przebiegała w takiej oto sekwencji; Zakład Logopedii, Katedra Logopedii, Katedra Logopedii i Lingwistyki Edukacyjnej, którymi kierował Profesor Jan Ożdżyński, do czasu powstania Katedry Logopedii i Zaburzeń Rozwoju.
W roku 1983 dzięki inicjatywie dr Marii Rachwał powstały unikatowe, trzyletnie Studia Logopedyczne. Studenci polonistyki, psychologii, pedagogiki specjalnej i opiekuńczej mieli możliwość zdobywania wiedzy teoretycznej i praktycznej w wymiarze wówczas na studiach podyplomowych nieosiągalnym. Niezwykła wartość tych studiów wynikała z dużej liczby praktycznych zajęć prowadzonych w gabinetach logopedycznych przez pracowników naukowych uczelni. Studia prowadzone były do 1994 roku.
Obecnie Katedra Logopedii i Zaburzeń Rozwoju prowadzi studia jednolite magisterskie, pierwszego i drugiego stopnia na kierunku Logopedia, Podyplomowe Studia Logopedyczne (kierowane przez dr Katarzynę Sedivy-Mączkę) oraz studia podyplomowe Neurologopedia (kierowane przez dr Ewę Bielendę-Mazur/dr Alicję Kabałę).
Wszyscy pracownicy naukowi Katedry specjalizujący się w wybranych obszarach badawczych są czynnymi terapeutami. Doświadczenia kliniczne pozwoliły formułować nie tylko refleksję teoretyczną, ale także tworzyć programy terapeutyczne i konstruować wystandaryzowane narzędzia badawcze. Prof. zw. dr hab. Jagoda Cieszyńska-Rożek wraz z zespołem młodych, niezwykle kreatywnych naukowców stworzyła tzw. metodę krakowską, znaną obecnie już nie tylko w Polsce i w Europie, ale także w USA i Kanadzie. Początkowo metoda budowana była w oparciu o doświadczenia terapeutyczne Autorki w pracy z dziećmi niesłyszącymi. Stopniowo, wzbogacana o nowe techniki pracy, stała się systemem oddziaływań w pracy z dziećmi z zaburzeniami komunikacji językowej, dziećmi zdrowymi, a także dorosłymi pacjentami z afazją lub demencją. W 2010 Symultaniczno-Sekwencyjna Nuka Czytania® uzyskała ochronę patentową, która niebawem zostanie rozszerzona na całą metodę krakowską.
Rozwój metody krakowskiej silnie wpłynął na charakter badań w Katedrze Logopedii i Zaburzeń Rozwoju, ukształtował wizerunek zespołu w Polsce i na świecie, dzięki czemu szeregi studentów, zwłaszcza studiów podyplomowych, zasilają coraz częściej terapeuci z krajów europejskich.
W obszarze badań eksperymentalnych oraz dociekań naukowych zespołu Katedry Logopedii i Zaburzeń Rozwoju znajdują się następujące tematy: zaburzenia rozwoju dzieci w wieku niemowlęcym, poniemowlęcym i przedszkolnym, komunikacji językowej (alalia – SLI, afazja dziecięca, zaburzenia słuchu), nabywania języka pisanego (zagrożenie dysleksją i dysleksja), zakłócenia kształtowania się funkcji poznawczych spowodowane chorobami genetycznymi i neurologicznymi, autyzm, zespół Aspergera oraz afazja, demencja oraz problemy związane z nabywaniem języka w sytuacji dwu- i wielojęzyczności.
Pracownicy naukowi:
dr hab. Marta Korendo, prof. UKEN – Kierownik Katedry
prof. dr hab. Jadwiga Cieszyńska-Rożek
dr hab. Zdzisława Orłowska-Popek prof. UKEN
dr hab. Halina Pawłowska-Jaroń, prof. UKEN – p.o. Dyrektora Instytutu Nauk o Zdrowiu
dr hab. Ewa Zmuda, prof. UKEN
dr Ewa Bielenda-Mazur
dr Alicja Kabała
dr Małgorzata Kuśnierz
dr Katarzyna Sedivy-Mączka
dr Anna Siudak
dr Iwona Steczko
Główne obszary badawcze pracowników katedry (stan obecny):
prof. dr hab. Jadwiga Cieszyńska-Rożek:
- Rozwój funkcji poznawczych dzieci dwujęzycznych;
- Zaburzenia rozwoju dzieci w wieku niemowlęcym i poniemowlęcym;
- Neurobiologiczne podłoże funkcji poznawczych.
dr hab. Marta Korendo, prof. UKEN:
- Rozwój mowy i komunikacji
- Zaburzenia rozwoju dzieci
- Dwujęzyczność i wielojęzyczność
- Przebieg rozwoju poznawczego dzieci przedwcześnie urodzonych
- Zależności między rozwojem mowy a rozwojem poznawczym i społecznym
- Mózgowa organizacja funkcji poznawczych
dr hab. Zdzisława Orłowska-Popek, prof. UKEN:
- Rozwój językowy i poznawczy dzieci z FAS i ryzyka FASD.
- Trening słuchowy i stymulacja językowa w przypadku jednostronnego uszkodzenia słuchu.
- Monitorowanie rozwoju dzieci przedwcześnie urodzonych i z zaburzeniami neurorozwojowymi.
- Budowanie systemu językowego u dzieci z zaburzeniami komunikacji językowej.
dr hab. Halina Pawłowska-Jaroń, prof. UKEN:
- Zaburzenia pamięci u dzieci z padaczką a nabywanie języka;
- Opieka neurologopedyczna nad dzieckiem z FASD w świetle polskich standardów medycznych
- Rozwój językowy i poznawczy dzieci z FAS i ND-PEA oraz ryzyka FASD
dr hab. Ewa Zmuda, prof. UKEN:
- Rozwój językowy dzieci w normie intelektualnej;
- Stymulacja funkcji językowych i komunikacyjnych u dzieci z ASD;
- Trening umiejętności społecznych osób w spektrum autyzmu oraz techniki wspierające proces mentalizacji u dzieci z autyzmem
- Badania z zakresu teolingwistyki i psycholingwistyki
- Onomastyka (obecnie badania nad onomastyką literatury dla dzieci i młodzieży)
dr Ewa Bielenda-Mazur:
- Wczesna diagnoza zaburzeń komunikacji językowej i zaburzeń rozwoju.
- Korelacja poziomu funkcji poznawczych i mowy u dzieci z alalią i dzieci prezentujących rozwój neurotypowy
dr Alicja Kabała:
- Artykulacja dzieci w wieku przedszkolnym – odniesienie do modelu rozwojowego, przyczyny trudności.
- Zaburzenia komunikacji językowej – dyslalia u dzieci i dorosłych.
- Specyfika interpretacji tekstu dziennikarskiego – logopedia medialna.
dr Małgorzata Kuśnierz:
- Rozwój mowy dzieci z zespołem Downa oraz innymi zespołami genetycznymi.
- Zastosowanie techniki Manualnego Torowania Głosek® w terapii dzieci z zaburzeniami komunikacji językowej
- Wczesna nauka czytania – etap przedszkolny.
dr Katarzyna Sedivy-Mączka:
- Stymulacja komunikacji językowej dzieci z autyzmem oraz zespołami genetycznymi;
- Zastosowanie techniki Manualnego-Torowania Głosek w terapii,;
- Zaburzenia umiejętności czytania.
dr Anna Siudak:
- Diagnoza i terapia afazji u osób dorosłych;
- Terapia neurologopedyczna w przebiegu chorób neurodegeneracyjnych;
- Zaburzenia miofunkcjonalne u dzieci.
dr Iwona Steczko:
- Akwizycja języka w zakresie struktur składniowych
- Językowe świadectwa kultury funeralnej w Krakowie w XIX wieku
Konferencje i inne ważne wydarzenia organizowane i współorganizowane w Katedrze:
– I Międzynarodowa Neurobiologiczna Konferencja Naukowa: Neurobiologiczne podstawy wczesnej terapii zaburzeń rozwojowych, 9.05.2014, UP, Kraków; Organizator: Katedra Logopedii i Zaburzeń Rozwoju (dr M. Błasiak-Tytuła, dr A. Siudak), Gość specjalny: prof. Manfred Spitzer (Ulm, Niemcy).
– V Ogólnopolska Konferencja Naukowa: Nowa Logopedia – Rozumienie – diagnoza i terapia, 18.12.2014, UP Kraków. Organizator: Małopolski Oddział Polskiego Towarzystwa Logopedycznego (dr hab. M. Korendo, dr M. Błasiak-Tytuła, dr A. Siudak),
– II Międzynarodowa Neurobiologiczna Konferencja Naukowa: Piękno neurobiologii – mózg wzrokowy w działaniu, 28.05.2015, UP Kraków. Organizator: Katedra Logopedii i Zaburzeń Rozwoju (dr M. Błasiak-Tytuła, dr A. Siudak, dr Z. Orłowska-Popek), Gość specjalny: prof. Jerzy Vetulani (Kraków).
– VI Ogólnopolska Konferencja Naukowa: Nowa Logopedia – Diagnoza i terapia osób starszych, 19.11.2015, UP Kraków.Organizator: Małopolski Oddział Polskiego Towarzystwa Logopedycznego (dr A. Siudak, dr hab. H. Pawłowska-Jaroń), Gość specjalny: prof. J. Panasiuk (Lublin), prof. S. Milewski (Gdańsk), prof. M. Rutkiewicz-Hanczewska (Poznań), prof. Modrzejwski (Kraków)
– III Międzynarodowa Neurobiologiczna Konferencja Naukowa: Glottodydaktyka i logopedia z perspektywy neurobiologicznej, 26.06.2016, UP, Kraków; Organizator: Katedra Logopedii i Zaburzeń Rozwoju (dr M. Błasiak-Tytuła, dr A. Siudak, dr Z. Orłowska-Popek), Gość specjalny: prof. Władysław Miodunka (UJ, Polska)
– 05.2018, Symultaniczno – Sekwencyjna Nauka Czytania w przedszkolu i szkole Ogólnopolska Konferencja w Ciechanowie, Konferencja współorganizowana przez: Katedrę Logopedii i Zaburzeń Rozwoju Uniwersytetu Pedagogicznego im. KEN w Krakowie.
– XXI Kongres Polskiego Towarzystwa Neuropsychologicznego Neuropsychologia i neurologopedia: mózg i język w procesie poznawania świata, Organizatorzy: Polskie Towarzystwo Neuropsychologiczne, Katedra Logopedii i Zaburzeń Rozwoju w Uniwersytecie Pedagogicznym w Krakowie (M. Korendo, H. Pawłowska-Jaroń, Z. Orłowska-Popek, E. Bielenda-Mazur) oraz Partnerzy: Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu w Gdańsku i Uniwersytet Winnicki (Ukraina); Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie, 30 listopada – 1 grudnia 2018 roku.
– 06.2019, Symultaniczno – Sekwencyjna Nauka Czytania® w przedszkolu i szkole II Ogólnopolska Konferencja w Miedźnej, Konferencja współorganizowana przez: Katedrę Logopedii i Zaburzeń Rozwoju Uniwersytetu Pedagogicznego im. KEN w Krakowie.
– IV edycja Neurobiologicznej Konferencji Naukowej Neurobiologiczne uwarunkowania diagnozy i terapii, 15-16 listopada 2019 Organizator: Katedra Logopedii i Zaburzeń Rozwoju Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie, 4 listopada
– V Neurobiologiczna Konferencja Naukowa Słuch – Słuchanie – Słyszenie Organizator: Katedra Logopedii i Zaburzeń Rozwoju Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie, 4 listopada 2022
– Konferencja naukowa Diagnoza i terapia miofunkcjonalna-ujęcie interdyscyplinarne
Organizator: Katedra Logopedii i Zaburzeń Rozwoju Uniwersytetu Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie, 17 listopada 2023
Wydawane czasopisma i serie naukowe
– ANNALES UNIVERSITATIS PAEDAGOGICAE CRACOVIENSIS. STUDIA LOGOPAEDICA (ISSN 2083-7283) to rocznik naukowy Katedry Logopedii i Zaburzeń Rozwoju w Instytucie Nauk o Zdrowiu wydawany przez Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie; ukazywał się pierwotnie w latach 2006-2017, wznowiony w 2023.
– „Nowa Logopedia”, wyd. Collegium Columbinum – seria monografii wieloautorskich
– „Neurologopedia”, wyd. WIR- seria monografii wieloautorskich
Inna aktywność katedry
– Udział w pracach zespołu ekspertów ds. opracowania polskich rekomendacji diagnostyczne FASD – pod patronatem Min. Zdrowia i PARPY
– Przygotowanie artykułów eksperckich na stronę fundacji Archipelag (https://fundacja-archipelag.com/)
– Udział w jury Nagrody Słonecznika (za inicjatywy dla dzieci i młodzieży w Polsce)
– Projekt realizowany na zamówienie Wydziału Zdrowia Urzędu Miasta Krakowa -Stymulacja poznawcza i komunikacyjna dla seniorów w Domu Pomocy Społecznej (3 DPS-y) (prof. Halina Pawłowska-Jaroń, dr Anna Siudak)
– „Kompetentny nauczyciel – mistrz i wychowawca”. Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego (dr Alicja Kabała, dr Iwona Steczko)
– Współorganizowanie (razem z Centrum Metody Krakowskiej) webinariów dla nauczycieli i logopedów od kwietnia 2020 i nadal
– Szkolenia dla rodziców i terapeutów
– Współorganizacja Dnia Wcześniaka ze Szpitalem Uniwersyteckim Oddział Kliniczny Neonatologii w Krakowie
– Wykłady dla rodziców w ramach Uniwersytetu Dzieci UKEN w Krakowie
– Wykłady w Szpitalu Uniwersyteckim dla lekarzy neonatologów
– Uczestnictwo w Festiwalu Nauki na Rynku Głownym (Katedra organizowała stanowisko reprezentujące UP) – maj 2018, 2019 r. Kraków
– 09.2021r. udział Katedry Logopedii i Zaburzeń Rozwoju w Uniwersytecie II wieku UP, z cyklem wykładów pt. „Jak ocenić rozwój dziecka, podnieść jego iloraz inteligencji i radośnie nauczyć czytać”. Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
– Projekt edukacyjny: Solidarni z Ukrainą. Projekt współfinansowany z NAWY. Kurs języka polskiego dla studentów z Ukrainy. 2022
– Projekt edukacyjny: Uniwersytet II Wieku. Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Kurs języka polskiego dla dzieci z Ukrainy (dzieci w wieku 5-8 lat). 2022-2023
